Człowiek jako istota myśląca potrzebuje do wyrażania rzeczywistości duchowej, oprócz słów, także pewnych znaków. Takimi umownymi znakami rozpoznawczymi są symbole.
Greckie słowo “symbollein” tzn. “zebrać razem”, co wyraża zamysł syntezy rozmaitych elementów ze świata zjawisk i idei. Symbole chrześcijańskie, a więc swoiste znaki religijne, stanowią sposób na rzeczywiste spotkanie człowieka z Bogiem. Ich szczególnym przykładem są sakramenty, nazywane widzialnymi znakami niewidzialnego Boga. Jednak z bogactwem symboli religijnych spotykamy się na każdym kroku, choć nie zawsze je dostrzegamy i nie zawsze potrafimy odczytać ich sens. Nie jest to łatwe, bo większość z nich – poza tym co wyrażają dosłownie – jest również nośnikami ukrytych znaczeń.
Wiele symboli uważanych powszechnie za chrześcijańskie ma rodowód sięgający jeszcze czasów antycznych. Od chwili, gdy zostały zasymilowane przez chrześcijaństwo zachowały wprawdzie swą pierwotną formę, ale zaczęły wyrażać inną treść, ponieważ nabrały charakteru sakralnego.
Wydaje się, że w bogatym świecie symboli chrześcijańskich jest kilku szczególnie ważnych:
• Imię Jezus Chrystus (IHCOYC XPICTOC) – często skracane, przybierało postać monogramu, czyli liter splecionych w jeden znak graficzny, np.: monogram gwiaździsty, utworzony ze skrzyżowania liter I oraz X; (chi-ro) ze skrzyżowania liter X oraz P; IHS skrót tłumaczony jako: IESUS HOMINUM SALVATOR – tzn. JEZUS ZBAWICIEL LUDZKOŚCI; FOS-ZOE) – czyli formuła “Światło-Życie”; znak ryby – greckie słowo ICHTYS (ryba) odczytywano jako formułę powstałą z pierwszych liter rozbudowanego imienia Mesjasza: JEZUS CHRYSTUS SYN BOŻY ZBAWICIEL I-esous Ch- ristos Th-eou Y-ios S-oter tzn. Jezus Chrystus Syn Boży Zbawiciel.
• znak krzyża – znany wcześniej w różnych kręgach kulturowych najgłębszy sens zyskał dzięki Męce i Śmierci Chrystusa. W okresie prześladowań krzyż bywał ukrywany np. w symbolach kotwicy, trójzębu, albo w greckiej literze “Psi”. Znane są rozmaite formy krzyża. m.in.: łaciński, grecki, egipski, patriarchalny (arcybiskupi), papieski, krzyż św. Antoniego, krzyż św. Andrzeja, widlasty, jerozolimski – przypominający o pięciu Ranach Zbawiciela – czy maltański, którego osiem rozwidleń symbolizuje osiem błogosławieństw.
• Alfa i Omega – te dwie litery alfabetu greckiego – pierwsza i ostatnia – są symbolem Chrystusa, który jest Początkiem i Końcem wszystkiego. Od średniowiecza znak Alfa-Omega pojawiał się na nagrobkach, i w otoczeniu ołtarzy, a także na tabernakulach, szatach liturgicznych, paschałach i hostiach.
• ryba – dla pierwszych chrześcijan, w okresie prześladowań, był to znak rozpoznawczy, bo przecież Apostołowie byli rybakami. Chrystus zapowiedział im, że będą łowić nie ryby. lecz ludzi, toteż sieci symbolizowały czasem Kościół. Pierwsi chrześcijanie tatuowali sobie często rybę na przedramieniu, a malowidła katakumbowe dowodzą, że była ona również symbolem Eucharystii.
Warto pogłębiać swoją znajomość symboli chrześcijańskich, aby zyskać świadomość co, tak naprawdę, wyrażają np. baranek, gołąb, serce, czy tęcza.
Michał Gryczyński
