logo-herb

MINISTRANCI NSJ ŚREM

ARCHIDIECEZJA POZNAŃSKA

Kielich

W Kościele katolickim, kielich mszalny, to podstawowe naczynie liturgiczne używane w czasie mszy, obok pateny, służące do spożywania konsekrowanego wina (krwi Pańskiej). Powinien być wykonany z metalu szlachetnego (nie korodującego). Jeżeli wykonany jest z innego materiału powinien mieć złocone wnętrze czary. Taka zasada stosowana jest od czasów średniowiecza i ma obecnie potwierdzenie w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego. Najstarszy znany kielich mszalny pochodzi z VIII w.

W czasie liturgii kielich mszalny zaopatrzony jest w tzw. bieliznę kielichową, którą stanowią: puryfikaterz, palka, korporał i welon używanych do okrywania lub wycierania kielicha. Do kielicha mszalnego należy również patena płaska oraz hostia położona na patenie.

W czasie liturgii posługa przy kielichu należy do diakona. Jeżeli liturgia odbywa się bez udziału diakona, wówczas posługa ta należy do celebransa.

Pojęcie kielich wywodzi się z łaciny i greki. W Starożytnej Grecji kyliks był naczyniem o przysadzistych proporcjach do picia wina, zaś w Rzymie używane podczas bankietów kielichy przybierały najczęściej smuklejsze proporcje. W kontekście liturgii w okresie wczesnochrześcijańskim używano zazwyczaj prostych naczyń. Antyczną spuścizną jest wykorzystywanie różnych technik i materiałów do wykonania kielichów, znane są kielichy ceramiczne, drewniane, szklane, z metali szlachetnych i stopów, (miedź, brąz, srebro i złoto) i z minerałów (m.in. kryształ górski, onyks). Ujednolicenie materiału kielichów miało miejsce w okresie karolińskim, podczas kościelnych soborów stopniowo ustalano dekrety o naczyniach liturgicznych, w których stopniowo wyłączano używanie wszystkich materiałów prócz złota i srebra. Spowodowane to było m.in. wzrostem świadomości biblijnej oraz prestiżu liturgii Eucharystii. Mimo ujednolicenia materiału, w okresie karolińskim, a następnie przedromańskim i romańskiej kielichom przybierano rozmaite kształty, proporcje oraz dyspozycję dekoracji wykorzystując rozmaite techniki złotnictwa. Upowszechniła się na większą skalę klasyczna struktura kielicha, który składa się ze stopy, trzonu z nodusem i czary. Prócz wyszukanej ornamentyki na powierzchni kielicha często pojawiały się postacie Chrystusa, świętych lub przedstawienia figuralne, głównie chrystologiczne, o bogatych treściach ideowych. Kielich romański najczęściej charakteryzuje się przysadzistymi proporcjami (płytka czara, owalny nodus i lejkowaty trzon). Wszystkie elementy kielicha zdobiono często reliefami z przedstawieniami figuralnymi. W dobie gotyku (od połowy XII wieku) proporcje stały się smuklejsze. Zróżnicowaniu uległ zarys stopy; prócz okrągłego pojawił się zarys cztero, sześcio- i wielolistny. Spłaszczone nodusy przybrały wieloboczne zarysy, ozdabiane były często guzami. Powierzchnia czary w okresie wczesnego i dojrzałego gotyku była najczęściej pozbawiona dekoracji. W późnym gotyku zostały zachowane tradycyjne proporcje, ale zmieniła się dekoracja, przede wszystkim za sprawą wyszukanych układów nodusa (np. z motywami architektonicznymi) oraz wzbogacenia czaszy ozdobnym koszyczkiem z motywami ornamentalnymi i figuralnymi. Średnica stopy i czary miały najczęściej zbliżone wymiary.

Renesans i barok zachowały zasadniczą strukturę wypracowaną w późnym gotyku, jednak nastąpiły zmiany w proporcjach – czara i trzon są smuklejsze, zaś stopa uległa powiększeniu. Czara kielicha jest najczęściej niewielka i spoczywa w koszyku zdobionym, podobnie jak cały trzon, ornamentem, charakterystycznym dla danego przedziały czasowego. Nodus w okresie renesansu przybrał owalną formę, w baroku zaś często gruszkową. Powierzchnia stopy i koszyczka czary była często wzbogacana okrągłymi lub owalnymi plakietkami ze scenami figuralnymi. W XVIII wieku pojawiły się także kielichy bez dekoracji.

Na okres Oświecenia przypada spadek produkcji naczyń liturgicznych w tym kielichów, klasycyzm pozostawił niewielkie dziedzictwo w tym zakresie. W XIX wieku, wraz z nadejściem historyzmu do pierwszych dekad XX wieku ma miejsce powrót i trwanie tradycji średniowiecznej (gł. gotyckiej) i nowożytnej, często też dokonywano przekształceń w aranżacji dekoracji lub przekształcano ogólny zarys i proporcje kielicha. Od XX wieku jednolitość formy i tradycję w dekoracji zastąpiła prostota – zminimalizowanie, lub całkowita redukcja dekoracji i pluralizm formy.

Nasze zbiórki

W czasie kolędy
zbiórek nie ma

Czwartek 25.11.2021
o godz. 17:00
w zakrystii/ kościele

Dla kandydatów
w soboty o 9:30

Dla młodszych 
w soboty o 10:30

Sprawdź
w ogłoszeniach
parafialnych

Przerwa
wakacyjna

Przerwa wakacyjna

Adwentowe odliczanie

Dni do Świąt
BOŻE NARODZENIE

Ogłoszenia Zarządu

Jesteśmy na Facebooku